Energie en klimaat

Koolstoflandbouw: onderzoeksproject LIFE CarbonCounts

Op deze pagina:

English version LIFE CarbonCounts

LIFE CarbonCounts

In het project LIFE CarbonCounts slaan het Agentschap Landbouw en Zeevisserij en het ILVO de handen in elkaar om een bredere uitrol van koolstoflandbouw in Vlaanderen te faciliteren.

Life Europa   CarbonCounts

Waarom koolstoflandbouw?

Sinds de industrialisatie is de hoeveelheid broeikasgassen (CO2 of koolstofdioxide, N2O of lachgas, CH₄ of methaan) in de atmosfeer sterk gestegen wat leidt tot een veranderend klimaat met hogere temperaturen en meer extreme neerslagpatronen (droogte, wateroverlast). Om dit binnen de perken te houden moet de uitstoot van broeikasgassen, onder meer door het gebruik van fossiele brandstoffen, drastisch naar omlaag. Maar CO2 kan ook uit de lucht worden gehaald door het onder de vorm van organische koolstof langdurig op te slaan in de bodem of in houtige elementen. Dit maakt deel uit van wat ook wel koolstoflandbouw of carbon farming wordt genoemd. De landbouwer kan zo een positieve bijdrage leveren aan een klimaatneutrale samenleving door het compenseren van onvermijdelijke emissies van broeikasgassen.

De wereldwijde belangstelling voor de opslag van koolstof en het bereiken van klimaatneutraliteit, zorgt ervoor dat er heel wat beweegt rond koolstoflandbouw. Zo kunnen landbouwers vergoed worden voor de koolstof die ze opslaan. Een (Vlaamse) vrijwillige koolstofmarkt die handelt in koolstofcertificaten kan niet alleen koolstofopslag stimuleren maar op deze manier ook deel uitmaken van een verdienmodel voor de landbouwers. Zo wordt er een win-win situatie gecreëerd voor de landbouwers en het klimaat.

Om als landbouwer te kunnen aantonen hoeveel koolstof wordt opgeslagen is het belangrijk dat er een rekenmodel ter beschikking is. Het project LIFE CarbonCounts heeft als doel om zo’n rekenmodel op punt te stellen en te connecteren met reeds beschikbare data zodat de administratieve overlast voor de landbouwers beperkt blijft.

Naast een verdienmodel voor de landbouwers, is het ook belangrijk dat deze inspanningen in rekening gebracht kunnen worden in de broeikasgasinventaris. Deze inventaris wordt gebruikt voor de internationale rapportering en moet aantonen of de vooropgestelde klimaatdoelstellingen in elke EU lidstaat worden gerealiseerd.

Tegelijkertijd brengt het project de huidige ontwikkelingen rond koolstoflandbouw en koolstofcertificaten in Vlaanderen in kaart. In interactie met een brede groep van stakeholders door middel van interviews en workshops wordt een roadmap voor koolstoflandbouw in Vlaanderen opgesteld als basis voor een brede uitrol.

Wat is koolstoflandbouw?

Koolstoflandbouw, of carbon farming, is een manier van landbouw die koolstofopslag op het landbouwbedrijf verhoogt. Door koolstof op te slaan op landbouwpercelen wordt CO2 uit de atmosfeer vastgelegd, waardoor de landbouw een bijdrage kan leveren in de strijd tegen klimaatverandering. Koolstof kan opgeslagen worden in de bodem en in houtige landschapselementen, zoals hieronder verder beschreven.

Om extra koolstof vast te leggen in de bodem, kunnen verschillende technieken toegepast worden. Voorbeelden hiervan zijn het aanpassen van de teeltrotatie met teelten die meer biomassa achterlaten na de oogst onder de vorm van gewasresten en/of veel wortels, het gebruiken van stabiele organische mest zoals stalmest of compost, onderzaai (vb gras bij maïs) of het vroeg inzaaien van groenbedekkers. Het is belangrijk om deze technieken te blijven toepassen om terug een daling in koolstofvoorraad door de natuurlijke afbraak van koolstof in de bodem tegen te gaan.

Het opslaan van koolstof in de bodem, heeft ook tal van andere voordelen. Een verhoogd gehalte aan organische koolstof heeft een positief effect op de bodemkwaliteit, wat zorgt voor een verhoging van de biodiversiteit van micro-organismen en een verbeterde plantengroei. Bodems met een hoger organisch koolstof gehalte vertonen een verbeterde weerstand tegen o.a. erosie en extreme weersomstandigheden. De landbouwopbrengsten zullen hierdoor stabieler zijn en minder worden beïnvloed door droogte en extreme neerslag.

In de nieuwe pré-ecoregelingen, die (al) in 2022 lopen, heeft koolstoflandbouw zijn plaats. Landbouwers krijgen er ondersteuning om via het teeltplan bijkomende effectieve-organische koolstof in de bodem te brengen via de pre-ecoregeling: Verhoging van effectieve organische koolstofgehalte van bouwland via teeltplan.

Naast het verhogen van de koolstofvoorraden in de bodem, kan er op een perceel koolstof opgeslagen worden in houtige landschapselementen. Dit kan door de plaatsing van hagen, heggen, houtkanten of bomen op een perceel. De landbouwer kan tevens opteren om de landbouwsystemen te veranderen naar boslandbouw, waar bomen gecombineerd worden met een teelt of vee. Meer info over boslandbouwsystemen vindt u bij www.agroforestryvlaanderen.be. Informatie over de voorwaarden en hoe een aanplantsubsidie voor boslandbouwsystemen aan te vragen vindt u bij Aanplantsubsidie voor boslandbouwsystemen (agroforestry).

Net zoals een verhoogde koolstofvoorraad in de bodem, heeft ook de aanplant (of het behoud van) houtige structuren, bijkomende positieve effecten, zoals het tegengaan van afstromend water en sediment, het creëren van schaduw voor vee tijdens warme dagen en het verhogen van de biodiversiteit op een perceel.

Project LIFE CarbonCounts

Het project omvat twee grote doelstellingen. Enerzijds wordt er gefocust op de ontwikkeling van een roadmap voor koolstoflandbouw in Vlaanderen en een actieplatform in nauw overleg met een brede stakeholdergroep. Anderzijds zal er een geodataplatform ontwikkeld worden om de koolstofopslag per perceel in kaart te brengen.

Roadmap en actieplatform

Aan de bron van de roadmap staat een systeemanalyse: daarbij brengen we in kaart wat de voornaamste knelpunten, opportuniteiten en behoeften zijn om koolstoflandbouwinitiatieven via de (Vlaamse) koolstofmarkt breed uit te rollen. Hiervoor gaat ILVO uitgebreid in dialoog met een brede waaier aan stakeholders, zoals landbouwers, landbouworganisaties, beleidsactoren, onderzoekers, adviseurs, NGO’s, bedrijven, certificeringsinstanties … via diepte-interviews en interactieve workshops. Ook lopende projecten en initiatieven in Vlaanderen worden geanalyseerd en in kaart gebracht. Daarnaast wordt inspiratie opgedaan vanuit de systemen in onze buurlanden.

Vanuit de systeemanalyse wordt vervolgens voortgewerkt aan een stappenplan of roadmap. Daarbij benoemen we mogelijke pistes voor het oplossen van de vastgestelde knelpunten, het benutten van opportuniteiten, en het invullen van de behoeften in het carbon farming verhaal.

Om deze roadmap verder te ondersteunen en te concretiseren, werken we ook een langetermijn-actieplatform uit. Via dit actieplatform zullen verdere afspraken gemaakt worden omtrent de rollen en functies van diverse actoren om met de roadmap aan de slag te gaan.

Geodataplatform

Binnen LIFE CarbonCounts wordt een geodataplatform ontworpen dat de koolstofopslag op een perceel kan berekenen en simuleren en dit zoveel mogelijk aan de hand van reeds beschikbare data die automatisch geconnecteerd worden met het rekenmodel. Het geodataplatform zal als applicatie ter beschikking gesteld worden aan de landbouwer binnen het Bodempaspoort, een online applicatie die informatie ter beschikking stelt over de percelen van de gebruiker. Het geodataplatform gebruikt data afkomstig uit het Bodempaspoort van het perceel, zoals textuurklasse (afkomstig van kaartlagen van Databank Ondergrond Vlaanderen) of gewasrotaties (afkomstig uit Verzamelaanvraag), en simuleert op basis van deze data het koolstofgehalte op het perceel.

De koolstofsimulatie zal gebaseerd zijn op een Roth-C model, dit is een rekenmodel dat speciaal ontwikkeld werd om koolstofopslag in bodems te modelleren. Hierbij wordt vertrokken van een versie die reeds werd geoptimaliseerd voor Vlaamse percelen in voorgaande projecten en applicatie voor landbouwers zoals de Demetertool (UGent en VLM) en de Koolstofsimulator (Departement Omgeving, UGent en Bodemkundige Dienst van Vlaanderen vzw). Het nieuwe aspect ligt hier in het automatisch verbinden met inputgegevens uit het Bodempaspoort om zo het gebruiksgemak voor de landbouwers te verhogen. Om dit mogelijk te maken wordt nauw samen gewerkt met VLM en Departement Omgeving.

Het ontwikkelde rekenmodel zal open-source gemaakt worden zodat dezelfde berekeningen ook gebruikt kunnen worden door andere projecten (vb. Klimrek) en instanties (vb. private spelers). Zo kan het ontwikkelde rekenmodel dienst doen als een standaard koolstof-rekenmodel voor koolstofopslag op landbouwpercelen in Vlaanderen.

Naast het simuleren van het koolstofgehalte in de bodem, zal het geodataplatform koolstof opgeslagen in de houtige landschapselementen op het perceel simuleren. De data voor deze berekeningen zijn onder andere afkomstig van luchtfoto’s waarop, met behulp van ‘artificial intelligence’, houtige elementen in de percelen gedetecteerd kunnen worden (orthodetectie).

Financiering

Dit project wordt gedeeltelijk gefinancierd door het EU-LIFE-programma (Grant Agreement LIFE20 PRE/BE/019) en het Vlaams Klimaatfonds.

Duurtijd en projectpartners

Het project loopt van 1/09/2021 tot 28/02/2023.

De projectpartners zijn ILVO en het Agentschap Landbouw en Zeevisserij.

Projectpagina ILVO: Onderzoeksproject Koolstoflandbouw stimuleren in Vlaanderen door de uitbouw van een geodataplatform

Contactpersonen

Geodataplatform

Stien Beirinckx en Laura De Mets
info@lv.vlaanderen.be of 02 214 48 48

Roadmap en actieplatform

Sofie Annys | sofie.annys@ilvo.vlaanderen.be
Ennio Facq | ennio.facq@ilvo.vlaanderen.be

Projectcoördinatie 

Greet Ruysschaert | greet.ruysschaert@ilvo.vlaanderen.be

Op de hoogte blijven?

Wilt u als organisatie, bedrijf of burger op de hoogte blijven van de ontwikkelingen van LIFE CarbonCounts? Laat dan uw gegevens achter in dit inschrijvingsformulier.

In de pers

Publicaties en resultaten

Delen: