Belgische slachthuizen die op jaarbasis wekelijks gemiddeld meer dan 75 runderen van ten minste acht maanden oud slachten, zijn verplicht om deze karkassen te classificeren. Daarbij wordt onder andere een visuele beoordeling gemaakt van de bevleesdheid (SEUROP) en de vetheid van de karkassen. Op die manier worden karkassen op een gestandaardiseerde en uniforme manier beoordeeld over geheel de Europese eenheidsmarkt.
Deze classificatie wordt normaal gezien uitgevoerd door erkende classificeerders onder toezicht van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, maar de visuele beoordeling van de bevleesdheid en vetheid kan ook automatisch gebeuren. In kader hiervan werd door de constructeur E+V (nu Marel) een erkenning aangevraagd voor het gebruik van een geautomatiseerde indelingsmethode in België, met name de VBS 2000. Dit toestel wordt reeds sinds 2002 in Ierland gebruikt en momenteel zijn daar 25 toestellen actief.
De voorbereiding, uitvoering en rapportering van de certificeringsproef is in de regelgeving gedelegeerd aan de Cel Begeleiding Karkasclassificatie (CBKc) van Universiteit Gent, die hierbij werd ondersteund door FEBEV en de bevoegde autoriteiten.
Karkas volledig in beeld
De VBS 2000 bestaat uit een blauw achtergrondscherm met geleidingsstaven, twee projectoren, één camera, belichting en een computer. De installatie staat ter hoogte van de weegschaal en zal een karkas helft per helft analyseren. Bij de eerste karkashelft moet de buitenzijde in beeld worden gebracht. Wanneer het karkas centraal voor het achtergrondscherm hangt, komt de slachtketting tot stilstand. Vervolgens scharniert deze achtergrond met geleidingsstaven naar voor (ophangsysteem zit bovenaan) en duwt het karkas in een licht schuine hoek voorwaarts. De camera maakt nu een eerste beeld. Vervolgens gaat de belichting uit en worden er horizontale strepen geprojecteerd op het karkas, bedoeld om de rondingen van het karkas in te schatten. Hierbij wordt het tweede beeld gemaakt, waarna de achtergrond terug naar achter beweegt zodanig dat het karkas weer vrij aan de haak hangt. . Daarna komt de tweede karkashelft voor de achtergrond, deze keer met de binnenzijde naar de camera gericht, en het proces herhaalt zich. Van elk karkas heeft het systeem dus vier beelden, twee van zowel de binnen- als de buitenkant. De computer zal de gemeten waarden van de beelden via een formule herrekenen naar een waarde voor bevleesdheid en vetheid.
Organisatie en uitvoering certificeringsproef
Om de formule vast te leggen, werd in 2021 een kalibratieproef uitgevoerd in een Vlaams en Waals slachthuis waar de VBS 2000 was geïnstalleerd. De kalibratieproef werd uitgevoerd door drie experten die betrokken zijn bij de opleidingen en de controles in Vlaanderen en Wallonië en er werden in totaal meer dan 3000 karkassen geclassificeerd. De karkassen werden geselecteerd zodanig dat de steekproef een weergave was van de slachtpopulatie in België. Van de drie experten werd de mediaan bepaald, wat als referentiescore voor het toestel diende.
Door de constructeur werden daarop twee formules opgesteld. Enerzijds een regressieformule met fysiek meetbare parameters (RG), en anderzijds een deep learning algoritme (DL) met complexe parameters. Beide hebben hun voor- en nadelen inzake interpretatie, input en gevoeligheid naar karkasdefecten.
Ter validatie van de opgemaakte formules werden in 2022 nogmaals meer dan 2500 karkassen door de drie experten geclassificeerd.
Na de kalibratieproef en de validatietest werd in oktober 2022 een aanvraag ingediend bij de EU voor het organiseren van de certificeringsproef van het toestel. Voor deze proef werd een selectierooster gemaakt van in totaal 650 karkassen, verspreid over de verschillende mogelijke combinaties van categorie, conformatie en vetgraad volgens de frequentie van voorkomen in de Belgische populatie. Deze karkassen werden beoordeeld door zowel het toestel als vijf experten (2 uit België, 3 uit verschillende andere EU lidstaten), waarbij de experten noch de score van het toestel noch de score van elkaar konden zien. Er was dus geen beïnvloeding mogelijk. Van de vijf beoordelingen werd de mediaanscore bepaald en gebruikt als de referentieclassificatie waarmee de score van de VBS 2000 werd vergeleken.
De scores van de twee formules – regressieformule (RG) en deep learning (DL) - werden vergeleken, waarbij DL uiteindelijk de meest nauwkeurige bleek. Bovendien is deze formule onafhankelijk van het karkasgewicht en categorie, en dus in staat om op basis van enkel beelden de juiste inschatting te maken. Het rapport met de behaalde resultaten werd in juni 2023 ingediend bij de EU en kort daarna werd bevestigd dat de certificeringsproef conform was verlopen en de gestelde vereisten werden behaald.
Daarna startte het proces om de erkenning te bekrachtigen door middel van Vlaamse wetgeving. Hierbij werd beroep gedaan op de bevoegde autoriteit in Ierland aangezien zij ondertussen ruime expertise hebben opgebouwd omtrent de VBS 2000. Op 11 maart 2024 werd het Ministerieel besluit getekend die de voorwaarden voor de installatie, het gebruik en het onderhoud van de VBS 2000 vastlegt.
Na de publicatie van het besluit in het staatsblad kunnen slachthuizen een aanvraag indienen bij het Agentschap Landbouw en Zeevisserij om de VBS 2000 effectief te gaan gebruiken.
Automatische karkasclassificatie runderen in EU
Naast de VBS 2000 zijn er nog meerdere toestellen voor automatische karkasclassificatie erkend en actief in EU. Zo heeft het Franse Normaclass (nu Scott Automation) een model MAC S op de markt, waarbij vanuit twee standpunten beelden worden gemaakt van voortbewegende karkassen. Het karkas wordt door een geleidingsstang correct gepositioneerd en vanuit twee hoeken (loodrecht en 45° zijwaarts) in beeld gebracht voor een groen achtergrondscherm. Er is een continue meting mogelijk, wat wil zeggen dat de slachtlijn niet moet worden gepauzeerd om het karkas correct in beeld te brengen. Een ander toestel op de markt is de Frontmatec BCC-3, waarbij met veertig camera’s verspreid over acht pilaren een 360°-beeld wordt gemaakt van een karkashelft, wat vervolgens wordt omgezet naar een 3D-computerbeeld. Het grote voordeel hierbij is dat de karkassen niet meer gepositioneerd moeten worden, waardoor er geen raakpunten zijn en er dus ook geen contaminatie kan optreden. Dit toestel is actief in onder andere Denemarken.