Energie en klimaat

Klimaatadaptatie: omgaan met een veranderend klimaat

Op deze pagina:

Wat is klimaatadaptatie?

Klimaatverandering laat zich de laatste decennia reeds duidelijk voelen, ook in Vlaanderen met een stijging van de zeespiegel, hogere (gemiddelde) temperatuur met hogere kans op hittegolven, langere periodes van droogte (in de zomer), meer (winterse) neerslag en verhoogde kans op hevig onweer.

Het is dus duidelijk dat we ons als maatschappij en landbouwsector moeten aanpassen aan de huidige en de te verwachten gevolgen van de klimaatverandering. Dit noemen we klimaatadaptatie.

Om in Vlaanderen werk te maken van klimaatadaptatie, keurde de Vlaamse regering het Vlaams Adaptatieplan goed. Het Vlaams Adaptatieplan heeft tot doel een beeld te krijgen van hoe kwetsbaar Vlaanderen is voor klimaatverandering, de weerbaarheid van Vlaanderen tegen de gevolgen van klimaatverandering te verhogen en ons zo goed mogelijk aan te passen aan de te verwachten effecten. In het kader van het Vlaams Adaptatieplan, werkt het Agentschap Landbouw en Zeevisserij dan ook aan een strategie en actieprogramma voor klimaatadaptatie in de landbouw.

Met welke uitdagingen wordt de Vlaamse landbouw en visserij geconfronteerd?

De gevolgen van klimaatverandering laten zich het eerste voelen bij de landbouw- en visserijsector, gezien deze dag in dag uit bezig is met biologische processen en sterk afhankelijk is van de klimatologische omstandigheden.

Er zijn verschillende uitgagingen waar de landbouw- en visserijsector mee te kampen krijgt en zal krijgen:

  • Langere periodes van droogte zetten gewasproductie en drinkwatervoorziening onder druk.
  • Hitte laat zich voelen op het veld, maar ook op de wei en in de stal. 
  • Periodes van zware neerslag en intense onweders kunnen zorgen voor overstroming en erosie, en zo ook de veldwerkzaamheden bemoeilijken. Ook voor vissers is de veiligheid aan boord belangrijk.
  • Groeiseizoenen kunnen verschuiven. Hierdoor kan het zijn dat de levenscycli van bestuivers en planten elkaar beginnen mislopen.
  • Nieuwe ziekten en plagen (voor zowel plant als dier).
  • Verzilting en verwoestijning zetten een goede bodemvruchtbaarheid onder druk.
  • Vismigratie en veranderingen in visbestanden kunnen de visserijsector onder druk zetten.
  • …

Gelukkig staat de onderzoeks- en praktijkwereld ook niet stil, en worden ook verschillende oplossingsrichtingen bekeken. Zo helpt werken aan een goede bodemgezondheid, bijvoorbeeld door het verlichten van bodemverdichting en een extra opslag van organische koolstof, om mee de waterhuishouding in stand te houden (sponswerking) en kan dit de gevolgen van droogte milderen of erosie voorkomen. Passieve of actieve verkoeling in de stal kan bijvoorbeeld helpen om hittestress bij vee te verlagen.

Naast impact en maatregelen op niveau van het landbouwbedrijf, heeft de landbouw ook een rol te spelen in het klimaatrobuust maken van de heel maatschappij. Zo zorgen natuurlijke elementen bijvoorbeeld voor verkoeling, en kunnen weiden ingezet worden als tijdelijk retentiegebied. Indien een landbouwer hier correct voor vergoed wordt, kan dit bijdragen tot een mooi verdienmodel.

Welke ondersteuning kan ik als landbouwer krijgen?

In kader van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid voor de periode 2023 – 2027 zijn er verschillende maatregelen die praktijken en teelten met nut voor klimaatadaptatie ondersteunen.

Meer info is te vinden op de webpagina Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 2023 - 2027 (perceelsgebonden steun)

Ook via VLIF-steun kan ondersteuning aangevraagd worden voor bijvoorbeeld investeringen voor een efficiënter watergebruik of voor de aanleg van bijvoorbeeld kleine landschapselementen.

Ook via demonstratieprojecten wordt aandacht besteed aan klimaatadaptatie. Bij de oproep voor 2024 waren de thema's 'duurzaam nutriëntenbeheer' en 'reductie van broeikasgasemissies'.

Stakeholdertraject voor klimaatadaptatie in de landbouw

Ondanks dat klimaatadaptatie reeds aandacht krijgt in onderzoek en de instrumenten van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, is het duidelijk dat de nodige inspanningen om tot een klimaatrobuuste landbouw te komen nog zeer groot zijn.

Om vanuit het beleid de Vlaamse landbouwsector hier ten volle in te kunnen ondersteunen, startte op 29/6/2023 een stakeholdertraject voor de opmaak van een strategie voor klimaatadaptatie in de landbouw.

Hiervoor werden in september 2023 vier webinars georganiseerd worden, gevolgd door verschillende thematische werksessies begin 2024.

Het doel van dit traject is om te capteren:

  1. Welke noden op vlak van klimaatadaptatie er zijn in de brede landbouwsector (kennis, instrumenten, financiële,…)?
  2. Welke bedreigingen en kansen de brede landbouwsector ziet op gebied van klimaatadaptatie? Welke praktijken gestimuleerd dienen te worden? 
  3. Welke drempels en hefbomen zijn er voor de implementatie van klimaatadaptatie maatregelen? 
  4. Welke verwachtingen zijn er vanuit de sector naar structurele opvolging van het actieprogramma en de thematiek adaptatie?

Deze input en werksessies moeten leiden tot een gedragen en onderbouwde strategie, die door verschillende partners binnen en buiten de sector wordt uitgedragen.

Het stakeholdertraject voor klimaatadaptatie in de Landbouw werd op 29 juni 2023 voorgesteld op de toekomstdialoog klimaatadaptatie van de SALV (Strategische Adviesraad Landbouw en Visserij). Tijdens deze dialoog werd ook het advies van de SALV omtrent het Vlaams Adaptatieplan en het Adaptatie-Actieprogramma landbouw voorgesteld.

De opname is te bekijken op SALV toekomstdialoog: klimaatadaptatie | SALV. Op de pagina Advies Klimaatadaptatieplan 2030 | SALV zijn eveneens de adviezen terug te vinden.

Webinarreeks ‘Klimaatadaptatie in de Landbouw'

Als smaakmaker voor het traject naar een Landbouw Adaptatie-Actieprogramma 2030 werd een vierdelige webinarreeks georganiseerd. In deze reeks gaven onderzoekers een inkijk in de uitdagingen waar we voor staan, welke oplossingen er zijn en welke vragen we nog hebben. 

De webinars werden opgenomen en kan u hier bekijken:

Werksessies 'Klimaatadaptatie in de Landbouw'

In navolging op de webinars werden er vijf werksessies georganiseerd. Met deze werksessies wilden we in beeld brengen welke problematieken er precies spelen in de landbouwsector, ten gevolge van de klimaatverandering. Om vervolgens na te gaan welke oplossingen er zijn om deze problematieken aan te pakken en wat we als departement en als sector kunnen doen om de landbouwer te ondersteunen in het aanpassen aan de nieuwe klimaatomstandigheden. Zo willen we ook onderzoeken welke rol iedere stakeholder kan opnemen bij het verhogen van de weerbaarheid van de landbouwsector.

Na de eerste – algemene – werksessie, werd aanvullend een geleid bezoek voorzien aan het nabijgelegen Houthulst, één van de meest getroffen gemeenten tijdens de overstromingen van de Westhoek.

In totaal vonden vijf werksessies plaats. Een algemene werksessie om sectoroverschrijdende informatie te verzamelen voor de prioritaire thema’s over de verschillende sectoren heen, de grootste knelpunten en kansen en vooruitblik naar een klimaatadaptieve landbouw in 2030. Deze werksessie vond plaats in Poperinge, waar de gevolgen van de klimaatveranderingen duidelijk zichtbaar waren met de wateroverlast. Vervolgens waren er vier thematische werksessies om specifieke knelpunten, verwachtingen en mogelijke oplossingen per thema te capteren.

Nuttige websites

Vragen of info?

Neem gerust contact op met klimaatadaptatie@lv.vlaanderen.be 

Share: