Zoals eerder al vermeld is staatssteun een quasi exclusieve bevoegdheid van de Europese Commissie. Een Commissiebeslissing kan dus enkel worden betwist voor het Europese Hof van Justitie. Daarnaast kunnen nationale rechtbanken via prejudiciële vragen het Hof verzoeken bepaalde rechtsregels uit te leggen. Deze interpretatie door het Hof zal nadien door de Europese Commissie overgenomen worden. De Europese rechtspraak is bijgevolg een interessante bron van informatie over de toepassing van het Europese staatssteun- en mededingingsbeleid. Hieronder vind je geen exhaustief overzicht (daarvoor kan je op CURIA zoeken) maar een beknopte opsomming van jurisprudentie die concrete verduidelijking biedt bij het concept staatssteun en een aantal procedures.
Definitie staatssteun
1. Van de staten / staatsmiddelen
- Steinike & Weinlig (78/76): er wordt geen onderscheid gemaakt tussen steun die rechtstreeks door de overheid dan wel door een door de overheid aangesteld lichaam wordt gegeven.
- SFEI (C-39/94): wanneer een openbare instelling logistieke of commerciële steun verleent aan een privaatrechtelijke dochteronderneming, dient dit als staatssteun te worden beschouwd.
- Italiaanse Textielindustrie (173/73): middelen afkomstig van verplichte bijdragen zijn te beschouwen als staatsmiddelen.
- Air France (T-358-94): staatsmiddelen moeten daadwerkelijk en constant ter beschikking zijn.
- Preussen-Elektra (C-379/98): een steunmaatregel moet effect hebben op de begroting van de overheid.
- Pearle (C-345/02): in dit arrest geeft het Hof een aantal criteria weer op basis waarvan parafiscale heffingen níet als staatssteun worden beschouwd.
2. Begunstiging van onderneming/product
- Steinike & Weinlig (cf. supra): men spreekt van een voordeel wanneer geen marktconforme tegenprestatie vereist is.
- Altmark (C-208/00): erg belangrijk arrest in het kader van de openbare diensten.
- FFSA (C-244/94): een vereniging zonder winstoogmerk kan als onderneming worden beschouwd.
3. Selectiviteit
- Maribel (C-75/97): een maatregel ten gunste van één economische sector is per definitie een selectieve maatregel.
4. Mededinging vervalsen/ effect op handelsrelaties
- Philip Morris (730/79): steun kan de mededinging vervalsen van zodra de (intracommunautaire) concurrentiepositie van het ontvangende bedrijf erdoor versterkt wordt
- Eni Lanerossi (C-303/88): de concurrentievervalsing moet meer dan één Lidstaat betreffen
- Maribel (cf. supra): de begunstigde onderneming zelf moet niet per se internationaal handel drijven om het intracommunautaire handelsverkeer potentieel te bedreigen
- Oostenrijkse tandartsen (C-173/03): er kan niet worden uitgesloten dat gespecialiseerde tandartsen concurreren met hun buitenlandse collega’s.
Beperkingen op het handelsverkeer
- Nygard (C-234/99): een gelijke heffing op producten voor binnenmarkt als voor export is niet handelsverstorend indien de opbrengst van de heffing zodanig wordt aangewend dat beide ervan in gelijke mate profiteren. Ze kan wel een discriminerende binnenlandse belasting vormen (artt. 25 en 90 EG)
- Freskot (C-355/00): de heffingen moeten een neutraal effect hebben op de binnenlandse productie
- Com v Ierland (249/81): wanneer de overheid promotiecampagnes voor binnenlandse producten subsidieert of organiseert, wordt dit aanzien als een verboden maatregel van gelijke werking als een kwantitatieve invoerbeperking.
- Markenqualität aus deutschen Landen (C-325/00): het verbinden van een kwaliteitsmerk aan de binnenlandse oorsprong van een product, is een maatregel van gelijke werking in de zin van art. 28 EG
Terugvordering
- Kohlegesetz (C-70/72): eerste maal dat de Commissiebevoegdheid erkend wordt om terugvordering van onrechtmatige steun te gelasten
- Rein Schelde Verolme (C-223/85): gewettigd vertrouwen als algemeen rechtsbeginsel
- Com v Italië (C-280/95): wanneer het de Lidstaat absoluut onmogelijk is de beschikking naar behoren uit te voeren, kan zij van de terugvorderingsverplichting worden vrijgesteld
- Département du Loiret (T-369/00): nadere uitleg bij maatregelen waardoor de verjaringstermijn wordt gestuit