Alternatieve waterbronnen

Op deze pagina:

• Welke waterbronnen kan ik op mijn bedrijf inzetten als alternatief voor leidingwater of diep grondwater?
• Waarop moet ik letten bij het gebruik van hemelwater op mijn bedrijf?
• Waarop moet ik letten bij het gebruik van open putwater of oppervlaktewater op mijn bedrijf?
• Waarop moet ik letten bij het gebruik van drainagewater en ondiep grondwater op mijn bedrijf?

Welke waterbronnen kan ik op mijn bedrijf inzetten als alternatief voor leidingwater of diep grondwater?

Rationeel watergebruik is niet enkel een kwestie van water besparen door verspilling te voorkomen,  maar het is ook een kwestie van het juiste water te gebruiken voor de juiste toepassing.

Leidingwater is vrij duur en oppompen van diep grondwater wordt steeds moeilijker vergund omdat een overmatig gebruik van diep grondwater tot uitputting van de watertafels leidt. Daarom is het aangewezen om het gebruik van andere waterbronnen te overwegen.

In het kader van duurzaam watergebruik zijn hemelwater, oppervlaktewater en ondiep grondwater in te zetten als meer duurzame waterbronnen (Bron: Mira-T achtergronddocument landbouw, 2007; Best Beschikbare Technieken (BBT) voor de veeteeltsector , VITO 2006).

De inzetbaarheid van deze alternatieve waterbronnen is afhankelijk van de beschikbaarheid ervan in uw omgeving, maar ook van de vereiste kwaliteit van het water per processtap. Een behandeling van het water voorafgaand aan het gebruik kan de inzetbaarheid van dit water verhogen voor toepassingen die een betere waterkwaliteit vereisen. Voorbeelden daarvan zijn: verwijdering van bezinkbare stoffen en organische vervuiling, ontijzering, ontkalking en ontsmetting.

De webtool www.watertool.be, ontwikkeld door inagro, helpt u bij de keuze van de meest geschikte waterbehandeling. Aan de hand van een wateranalyse kunt u kijken welke behandelingstechniek(en) er nodig zijn. U vindt ook meer informatie terug over de verschillende parameters en de technieken.

Bij het gebruik van alternatieve waterbronnen is ook de nodige opslagvoorziening vereist.

Volgende tabel geeft een aantal voorbeelden van waterbronnen die vanuit milieutechnisch en ecologisch oogpunt kunnen ingezet worden voor specifieke toepassingen in de varkenshouderij.

Bron: Best Beschikbare Technieken (BBT) voor de veeteeltsector, VITO 2006 en praktijkervaring van de dienst landbouw van de provincie Oost-Vlaanderen 2011)^a.

1. ‘J’ betekent dat de waterbron kan worden ingezet in de overeenkomstige processtap. ’N’ betekent dat de waterbron vanuit milieutechnisch en ecologisch oogpunt niet kan worden ingezet voor de overeenkomstige stap.
2. Voor zover toegelaten door de geldende kwaliteitseisen en voldaan aan de kwaliteitsnormen
3. Anno 2005 zijn er enkele bedrijven die drinkwater inzetten onder strikt hygiënische voorwaarden. Een regelmatige controle van de kwaliteit is aangewezen.
4. Indien voorhanden: bijvoorbeeld effluent van een percolatierietveld.

Het meest voor de hand liggend is de opvang en het gebruik van hemelwater.

Hemelwater kan opgeslagen worden in een open of gesloten put en kan gebruikt worden voor de reiniging van de stallen en eventueel als drinkwater. Ook voor de voeding van luchtwassers is hemelwater uitstekend geschikt.

Gezien neerslag onregelmatig is in de tijd is een voldoende grote opslagcapaciteit noodzakelijk.

Naast het gebruik van hemelwater zijn er ook nog andere mogelijkheden zoals het oppompen van oppervlaktewater uit waterlopen of de opvang van drainagewater.

Waarop moet ik letten bij het gebruik van hemelwater op mijn bedrijf?

Bij het gebruik als drinkwater moet u natuurlijk aandacht hebben voor de kwaliteit van het hemelwater. Die moet voldoen aan de vereiste kwaliteitseisen. Gezien het enorme belang van goed drinkwater voor de gezondheid van de dieren en voor de prestaties, is een regelmatig wateronderzoek (bv. minstens jaarlijks) aangewezen. Dierengezondheidszorg Vlaanderen is hierin gespecialiseerd (https://www.dgz.be).

Als de kwaliteit van het water niet voldoet, zijn er in het geval van bacteriologische verontreiniging tal van ontsmettingsproducten en technieken in de handel om het water te behandelen. Het spreekt voor zich dat ook de verwijdering van de bron van de besmetting een oplossing kan bieden. Bacteriologische besmettingen op veeteeltbedrijven vinden bijna steeds hun oorsprong in een bevuiling door mest of in het ontstaan van een biofilm in de leidingen.

Bij chemische verontreinigingen is het belangrijk om de bron van vervuiling te elimineren.

Op varkensbedrijven kan het opgevangen hemelwater dat afkomstig is van de daken, soms teveel ammonium bevatten. Het ammonium is afkomstig van de uitstoot van de stal. Vooral na een droogteperiode zal ammonium via het stof op het dak in het hemelwater terecht komen. Mengen met water afkomstig van een andere bron en/of zuiveren van het water in een wortelzone- of percolatierietveld  kan dan een oplossing bieden.

Waarop moet ik letten bij het gebruik van open putwater of oppervlaktewater op mijn bedrijf?

Een open put (dit is een put zonder dichting op de bodem) kan gevoed worden door grondwater dat op een natuurlijke manier in de open put terecht komt. Verder kan de open put ook aangevuld worden met hemelwater rechtstreeks afkomstig van daken, afspoelend water van percelen en verharding, drainagewater, oppervlaktewater …

Let wel: hemelwater opgevangen in een open put wordt door de wetgever als een grondwaterwinning beschouwd. Hiervoor heeft u een vergunning nodig en het opgepompte debiet moet door een teller gemeten worden. Bij de wateraangifte aan de Vlaamse Milieumaatschappij mag evenwel 800 l/m² verharding die afstroomt naar de open put afgetrokken worden van de gemeten hoeveelheid. Op die manier hoeft u dan ook geen grondwaterheffing te betalen op het gedeelte hemelwater dat opgevangen wordt in de open put.

De kwaliteit van het water in een open put wordt mee bepaald door omgevingsfactoren zoals run-off, aanvoer van organische stof … Vaak voorkomende normoverschrijdingen zijn zwevende stoffen, nitraat- en nitrietdruk en een bacteriologische belasting.

Een bedrijfsspecifieke wateranalyse van het open putwater geeft u zicht op de waterkwaliteit.

Als u start met water dat al aanwezig is in een open put of dat gepompt is uit oppervlaktewater, doet u er goed aan om in eerste instantie de zwevende delen uit het water te verwijderen. Hiervoor kunt u onder meer een multimediafilter gebruiken (bv. snelle zandfilter of beadfilter).

Als u oppervlaktewater uit waterlopen capteert, moet u steeds nagaan of u hier eerst een vergunning voor nodig heeft.

De kwaliteit van oppervlaktewater is afhankelijk van diverse factoren. Verontreiniging door derden (woonkernen, afvalwaterlozingen door bedrijven …), kwel van zeewater, slib … zijn mogelijke risicofactoren. Het is belangrijk dat u uw sloot of waterloop waaruit u water wil gebruiken kent en weet of er verhoogde risico’s zijn. De resultaten van de metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) op oppervlaktewater kunnen een eerste idee geven over de stabiliteit van de waterkwaliteit en zijn terug te vinden op www.vmm.be/geoview.

Waarop moet ik letten bij het gebruik van drainagewater en ondiep grondwater op mijn bedrijf?

Ondiep grondwater kan gekenmerkt worden door belastingen zoals:

• ijzerdruk;
• hardheid;
• zoutdruk (vnl. rond kustpolders);
• ammoniumdruk (bv. op verschillende plaatsen in Westhoek).

Problemen met hardheid of ijzer kunnen succesvol vermeden worden door het ontijzeren of ontharden van het water met in de handel beschikbare systemen.

Om een inschatting te kunnen maken van de waterkwaliteit ter hoogte van uw bedrijf kan een oriënterende wateranalyse richtinggevend zijn. Daarnaast volgt de Vlaamse overheid de kwaliteit van grondwater op verschillende locaties in Vlaanderen op. Die analyseresultaten kunt u consulteren op https://dov.vlaanderen.be.

Ruw gerekend brengt drainagewater ongeveer 2 m³/ha/dag nuttig water op en dit gedurende een 8-tal maanden, oftewel tot 500 m³ nuttig water per jaar. Meer informatie over hoe u drainagewater kan opvangen, vindt u op de website van inagro.

Drainagewater kan, afhankelijk van de nitraatdruk, kwalitatief als goed water beschouwd worden. De nitraatdruk vormt in een periode na bemesting een aandachtspunt. De samenstelling wordt immers beïnvloed door de bemesting op de gedraineerde percelen. Regelmatige bemonstering en controle is hier een absolute must. Dit kunt u eenvoudig zelf testen doen door het gebruik van snelstrips. Soms zal bijmengen van ander water en/of zuiveren en ontsmetten nodig zijn.

Om de bacteriologische druk onder controle te houden is preventief ontsmetten - zeker buiten de echte winterperiodes - raadzaam.

De opvang van drainagewater en ondiep grondwater wordt aanzien als een grondwaterwinning en moet vergund worden.