Afgeronde eiwitprojecten tonen potentieel voor nieuwe eiwitketens

Negentien projecten hebben de afgelopen jaren gewerkt om nieuwe samenwerkingsverbanden en eiwitketens te creëren rond duurzame en gezonde eiwitten voor mens en/of dier. Ze werden in 2021 geselecteerd tijdens de projectoproep van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij rond ‘Realisatie eiwitstrategie’ in het kader van het Vlaamse relanceplan. Nu de projecten zijn afgerond, is duidelijk dat er potentieel is voor de uitbouw van nieuwe eiwitketens in Vlaanderen. 

Ketenontwikkeling is cruciaal voor de verdere groei van de plantaardige en nieuwe eiwitten in Vlaanderen. Zo werkten ‘PeaPact’, ‘KIKET’ en ‘Nood aan Noot’ aan de uitbouw van een samenwerkingsketen voor respectievelijk gele erwt, kikkererwt en noten. De blijvende uitdagingen worden aangepakt in vervolgprojecten. Uit het project ‘Een Boon voor Leuven’ bleek dat er voor gele erwt interesse is bij verwerkers en chefs en dat het bovendien ook een haalbare teelt is die eenvoudig te verwerken is in verschillende voedingsmiddelen. Het kostenplaatje moet wel kloppen voor de landbouwer. ‘LoCoSoy’ leverde een blijvende ketensamenwerking op: Biograno blijft biologische soja telen voor de Damse Kaasmakerij.

Heel wat projecten mikten op innovatieve en duurzame diervoeders met minder klimaat- en milieu-impact. De valorisatie van laagwaardige nevenstromen kwam vaak terug, zoals preiloof (‘Profungi’), nevenstromen uit de pluimvee-industrie (‘Em’Liquid’, ‘Proteinen Booster’) en uit de aardappelindustrie (‘Bactostar’). ‘CEMPA’ maakte voor de productie van microbiële eiwitten gebruik van ethanol uit de staalproductie.  Andere projecten focusten dan weer op duurzame, maar minder bekende eiwitrijke gewassen als bron voor veevoeder. ‘Grasadvies’ ontwikkelde een adviesdienst om het gebruik van eiwit van eigen land te verhogen door optimalisatie van de grasklaverproductie en -kwaliteit. Het project ‘Veldbonen, van veld tot voer’ ontwikkelde onder meer een rekentool om alle kosten te kunnen vergelijken. ‘LUZEX’ bouwde voor luzerne en rode klaver extractieprotocollen uit die gebruikt kunnen worden in voeders voor verschillende diersoorten. 

De ontwikkeling van innovatieve eiwitbronnen voor humane voeding was een ander zwaartepunt. ‘Agrarische Insectencluster’ en ‘MAESTRO’ zetten in op de ontwikkeling van meelworm en microalgen. ‘MiProCas’ ontwikkelde via microbiële fermentatie caseïne voor plantaardige klaasproducten en vraagt daarvoor goedkeuring aan bij de autoriteiten rond voedselveiligheid. ‘Een oesterzwamburger vol eiwitten’ kwam met een innovatief halffabricaat op de proppen op basis van rode bonen en oesterzwammen, als eiwit- en vezelrijke basis voor verschillende gerechten.

Tot slot ging er ook veel aandacht naar de sensibilisering van de consument. Storytelling gericht op de burger is nodig, want  de producten zijn vaak nog onvoldoende bekend om hun voordelen te waarderen en om vraag te creëren. Door het project ‘Peul-chain’ ontstond een campagne voor sensibilisering rond peulvruchten: Week van de Peulvrucht. Het Eiwitfestival vloeide voort uit ‘Een Boon voor A’ en brengt professionals uit de voedingssector samen om kennis te delen, inspiratie op te doen en nieuwe samenwerkingsverbanden te smeden rond plantaardige en innovatieve eiwitbronnen.

Uit de evaluatie van de projecten komen een aantal knelpunten en uitdagingen naar voren. Het voornaamste knelpunt is de algemene rendabiliteit in vergelijking met gangbare producten die vaak in het buitenland goedkoper geproduceerd kunnen worden. De zoektocht naar financiële ondersteuning blijft een belangrijke factor voor de meeste projecten. Om competitief te worden, is er nog veel onderzoek nodig, bijvoorbeeld naar opschaling van nieuwe eiwitten en geschikte rassen. Geïntegreerd ketendenken is noodzakelijk om robuuste eiwitketens te ontwikkelen, met gedeelde risicospreiding. Het kan gaan om coöperaties en korte(re) ketens. Afstemming met andere ketenspelers, met het oog op een meerprijs voor de producent voor innovatieve, duurzame producten, kan ook gebeuren met behulp van ketenmanagers/-regisseurs. Onder de praktische uitdagingen vallen de mechanisatie en kostprijs van oogstprocessen en verwerking. Wetgevende obstakels, met name de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en de Europese Novel Food-wetgeving, werken vertragend door de hoge kostprijs en de duurtijd van de erkenning.

Het rapport over de eiwitprojecten  is online beschikbaar op Projecten realisatie eiwitstrategie.