Vlaamse eiwitstrategie komt onder stoom met nieuwe streefdoelen

Wie heeft er al van een oesterzwamburger gehoord? De oesterzwamburger is één van de nieuwe eiwitproducten die de zogenaamde eiwittransitie illustreren. Recente schokken, zoals de coronapandemie, de oorlog in Oekraïne en de toenemende druk op ons klimaat en ons leefmilieu vereisen duurzamere en veerkrachtigere voedselsystemen. Hier maakt een meer evenwichtige eiwitproductie en -consumptie inherent deel van uit. Maar hoever staat de eiwittransitie? Twee jaar geleden lanceerden 20 partners uit keten, maatschappij, onderzoek en beleid de Vlaamse eiwitstrategie 2021-2030. 

Deze eiwitstrategie zet in op zes strategische thema’s: duurzaam diervoeder, duurzame dierlijke productie, meer plantaardige eiwitten, meer nieuwe eiwitten, meer productdiversiteit en duurzame eiwitconsumptie. In de eiwitstrategie worden dus zowel plantaardige, nieuwe als dierlijke eiwitten meegenomen, als de verschillende schakels in de keten. De Vlaamse eiwitstrategie komt onder stoom, want het voorbije jaar hebben de partners nieuwe streefdoelen ontwikkeld om deze eiwittransitie zeer concreet te maken.

In februari 2021 werd de Vlaamse eiwitstrategie gelanceerd. De eiwitstrategie is een belangrijk onderdeel van de Vlaamse voedselstrategie. 20 partners uit agrovoedingsketen, middenveld, onderzoek en beleid werkten mee aan dat gemeenschappelijk kader en toekomstperspectief. Dezelfde partners kwamen in december 2022 met een eerste eiwitactieprogramma naar buiten. 76 acties zetten de woorden uit de eiwitstrategie om in een eerste reeks daden.

Eiwitten zijn een opportuniteit voor economie, ondernemerschap en innovatie: ze creëren nieuwe mogelijkheden voor alle schakels in de agrovoedingsketen. Tegelijk zijn er duidelijke winsten op het vlak van milieu, klimaat en gezondheid. Eiwitbronnen, zoals peulvruchten, maken deel uit van een gezond en milieubewust voedingspatroon en de lokale productie ervan maakt ons minder afhankelijk van ingevoerde eiwitbronnen voor voeding en voeder, zoals soja. Bovendien zet de dierlijke productie verdere stappen richting circulariteit.

Twee jaar na de lancering van de eiwitstrategie en één jaar na het eiwitactieprogramma, volgt nu een voortgangsrapport met een update van en extra acties én de bekendmaking van kwantitatieve doelstellingen die concrete richting geven aan deze eiwitstrategie. 

Samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid staan centraal in de eiwitstrategie. Het zijn dan ook de eiwitpartners uit de agrovoedingsketen, maatschappij, beleid en onderzoek die samen tot kwantitatieve doelstellingen voor 2030 kwamen. 

Deze doelstellingen, en de werkgroepen die hieraan gewerkt hebben, zijn verdeeld over de zes strategische thema’s van de eiwitstrategie. Deze doelstellingen zijn geen bindende doelen, maar wel streefdoelen die het mogelijk maken om de voortgang van de eiwitstrategie richting 2026 (mid term) en 2030 (einde) te meten. De doelstellingen en acties zijn communicerende vaten: acties moeten de doelstellingen helpen te halen, en doelstellingen monitoren (deels) het effect van acties en geven richting aan de acties. 

In totaal werden 29 doelstellingen geformuleerd. Hieronder volgt een voorproefje met één doelstelling en getuigenis per strategisch thema.

Duurzame dierlijke productie: 21 nieuw ontwikkelde verdienmodellen voor een circulaire veehouderij

“De mest van onze 60 à 70 melkkoeien wordt in een pocketvergister verwerkt tot warmte en elektriciteit, die we zelf gebruiken. Met het digestaat dat overblijft uit de vergisting bemesten we onze akkers.” Melkveehouders Kris en Ginny Heirbaut trekken volop de kaart van een circulaire veehouderij, waarbij de mest van hun koeien op het bedrijf benut wordt in de vorm van energie en meststoffen. Bovendien werden (ingevoerde) eiwitbronnen, zoals soja, vervangen door eiwitteelten zoals grasklaver en luzerne: teelten die extra stikstof aan de lucht onttrekken, waardoor minder kunstmestbemesting nodig is. Ook kunnen deze teelten koolstof in de bodem vastleggen. Acties, zoals de nieuwe GLB-maatregel die duurzame ondernemingsstrategieën of verdienmodellen ondersteunt, moeten helpen om dit soort inspanningen richting een circulaire veehouderij te ondersteunen, en hiervoor een verdienmodel te ontwikkelen.

Duurzame diervoeders: 50% van de gebruikte grondstoffen voor veevoeder geproduceerd door mengvoederindustrie bestaat uit nevenstromen van de voedings- en biobrandstoffenindustrie

“We maken gebruik van een alternatief voor vismeel, op basis van Single Cell Protein (SCP) en nevenstromen uit de vleesverwerkende industrie”, zegt Danny Van Mullem, CEO van de voederfabrikant Lambers-Seghers. Zijn bedrijf gebruikt Single Cell Protein (SCP) en nevenstromen uit de vleesverwerking als hoogwaardige eiwitbronnen in het voeder voor aquacultuur. De SCP is een bacterieel eiwit bekomen door fermentatie van nevenstromen, in dit geval uit de aardappelindustrie. De nevenstromen uit de vleesverwerkende industrie, zoals bloedmeel, kippenmeel, verenmeel en hydrolysaten, halen ze uit het slachthuis. Nevenstromen, die anders misschien verloren gaan, worden nu dus gebruikt  en omgezet tot vis, die dan de consument voorziet van nodige hoogwaardige eiwitten. De voedingsindustrie zal, via deze doelstelling, extra inspanningen leveren om nevenstromen te valoriseren in veevoer. Ook extra acties vanuit de andere partners, zoals de retailsector en het beleid, moeten helpen om deze doelstelling te halen. 

Meer plantaardige eiwitten: 25% areaalstijging voor nieuwe plantaardige eiwitgewassen voor humane voeding

“Quinoa is een blijver in het teeltplan”, aldus Wouter Saelens uit Herent, die een boerderij uitbaat vlakbij Leuven. Hij hoopt grotere afzetkanalen te vinden omdat korteketenverkoop erg arbeidsintensief is. Verschillende acties, waaronder de GLB-maatregelen die de teelt van eiwitgewassen aanmoedigen, maar eveneens projecten die samenwerking en de ontwikkeling van eiwitketens bevorderen, moeten meer landbouwers over de streep trekken om dit soort eiwitgewassen te telen.

Meer nieuwe eiwitten: 34 bedrijven produceren nieuwe eiwitten. Twee derde van deze bedrijven levert ook een commercieel product voor de markt.

"Het grote voordeel van insecten is dat ze heel efficiënt voeder omzetten: we hebben heel weinig voeder nodig om een kilo eiwit uit insecten te produceren.” Aan het woord is Alexander Maroy, CEO van het bedrijf Nusect. Nusect kweekt meelwormen en sprinkhanen  voor gezelschapsdieren, aquacultuur en humane voeding. Insecten zijn één van de nieuwe eiwitbronnen die mee zorgen voor een meer divers eiwitaanbod. Het aantal bedrijven geeft een goede indicatie van de groei van deze innovatieve producten. Deze groei wordt aangemoedigd via extra onderzoek en een duidelijker wetgevend kader.

Meer productdiversiteit: een toename in supermarkten van het aandeel kant-en-klare maaltijden die volledig plantaardig zijn

“We kunnen de plant-based, flexi-approach niet meer wegdenken in onze winkels. Tegen 2025 willen we ons aanbod in plant-based verdubbelen.” Dit is één van de vele getuigenissen van een partner van de Green Deal Eiwitshift op ons bord. Verschillende actoren in de keten, zoals retail, horeca, catering, cateringsettings, voedingsindustrie, willen het aanbod van (gerechten met) plantaardige eiwitten opkrikken. Verschillende acties, inclusief meer kennis over diverse eiwitbronnen en recepturen, moeten dit engagement kracht bijzetten. Deze doelstelling wordt de komende jaren nog becijferd. Dit hangt samen met het volgende streefdoel voor consumptie: tegen 2030 willen we dat 60% van de Vlaamse eiwitconsumptie uit plantaardige bronnen komt.

Duurzame eiwitconsumptie: 60% van de Vlamingen geeft aan dat ‘lokaal geproduceerd’ een belangrijk aankoopcriterium is

“Lokale producten zijn belangrijk voor de consument: 45% van de Vlamingen geeft aan dat ze lokale productie belangrijk vinden bij de aankoop van verse voeding.” Dit blijkt uit de laatste cijfers van VLAM (2023). Dit percentage willen we nog verder doen stijgen door acties die de Vlaamse consument overtuigen om te kiezen voor lokaal geproduceerde eiwitbronnen. 

Het voortgangsrapport, met alle doelstellingen, acties en partners van de eiwitstrategie, is beschikbaar op de pagina van Eiwitstrategie.

Meer info over de GLB-maatregel die eiwitgewassen aanmoedigt, vindt u op Ecoregeling: Inzaai van éénjarige milieu-, biodiversiteitsvriendelijke of klimaatbestendige teelten (eenjarige teelten) en Agromilieuklimaatmaatregel: inzaai van meerjarige milieu-, biodiversiteitsvriendelijke of klimaatbestendige teelten (meerjarige teelten)

Meer info over de GLB-maatregel duurzame ondernemingsstrategieën vindt u op VLIF-steunaanvragen ter ondersteuning van een duurzame ondernemingsstrategie (verdienmodel) kunnen via e-loket ingediend worden.