Duurzaam watergebruik in de vleesvee- en kalverhouderij

Hoeveel water gebruikt de vleesvee- en kalversector?

De Vlaamse vleesvee- en kalversector gebruikten in 2005 respectievelijk 7,6% en 1,3% (bron: Mira-T 2007 en NIS-gegevens) van het totale watergebruik in de Vlaamse land- en tuinbouwsector. Zowel op de vleesveebedrijven als de kalverhouderijen maken het drinkwater en het aanmaken van kunstmelk het grootste aandeel uit van de totale waterbehoefte.

Voor welke toepassingen wordt water gebruikt in de vleesvee- en kalversector?

Op vleesveebedrijven en kalverhouderijen wordt water gebruikt:

• als drinkwater voor de dieren;
• voor het aanmaken van kunstmelk;
• voor de reiniging van stallen, machines en materieel.

Toch zijn er duidelijke verschillen tussen de kalverhouderij en de vleesveehouderij.

Vleesveehouderij

• Op vleesveebedrijven worden de kalveren met koemelk ofwel met kunstmelk opgefokt.
• De emmers en in sommige gevallen ook de spenen, worden tweemaal per dag gereinigd.
• Op de meeste vleesveebedrijven worden de stallen eenmaal per jaar grondig gereinigd.
• Tijdens het uitvoeren van de keizersnede worden het operatievlak, de instrumenten en de chirurghanden gewassen en ontsmet; na elke keizersnede wordt de keizersnedeplaats of –box grondig gereinigd en ontsmet.
• Water kan ook ingezet worden voor de reiniging van een weeginstallatie, een behandelstraat en/of –box en een melkmachine. Op sommige vleesveebedrijven worden er immers koeien gemolken met een melkmachientje voor de biest.

Kalverhouderij

• In de kalverhouderij worden de kalveren met kunstmelk opgefokt.
• Na elke voederbeurt worden de mengers, de melkleidingen, de melkgoot/trog of emmers gereinigd. Een keer per dag wordt de ganse installatie (mengers, leidingen, buffers …) gespoeld met heet water en de leidingen daarna gevuld met koud water.
• Na elke ronde worden het watervoorraadvat, de voederinstallatie en de stallen grondig gereinigd en ontsmet.

Welke waterbronnen worden gebruikt in de vleesvee- en kalverhouderij?

In de vleesvee- en kalverhouderij wordt vooral grondwater en leidingwater gebruikt en in mindere mate hemelwater. Oppervlaktewater en gezuiverd afvalwater vinden amper hun weg naar de vleesvee- en kalverhouderij. Voor drinkwater van het vee en zeker voor de reiniging van stallen en machines wordt ook hemelwater gebruikt.

Aan welke kwaliteit moet het water voor vleesvee en kalveren voldoen?

Bij kalveren is de pens nog niet volledig ontwikkeld en gebeurt de spijsvertering zoals bij eenmagigen. . Voor het drinkwater voor kalveren gelden daarom dezelfde kwaliteitseisen van drinkwater als bij varkens. Vanaf de leeftijd van ongeveer 6 maanden, als de pens volledig ontwikkeld is, gelden de iets soepelere kwaliteitseisen voor runderen.

Kwaliteitseisen waaraan het drinkwater voor kalveren en voor runderen vanaf 6 maanden oud het best voldoet

Bron: DGZ - Dierengezondheidszorg Vlaanderen (update: 2021)

Bron: DGZ - Dierengezondheidszorg Vlaanderen (update: 2021)

KVE: kolonievormende eenheden

Waarom is een goede bacteriologische kwaliteit van het gebruikte water belangrijk in de rundveehouderij?

Door bacteriologische afwijkingen kan drinkwater een vector voor dierziekten zijn. Vooral bij oppervlaktewater en hemelwater moet u hieraan de nodige aandacht schenken. Mogelijke ziekten bij rundvee zijn:

• Botulisme: de bacterie Clostridium botulinum groeit goed in zuurstofarm milieu (bv. in stilstaand water bij warm weer) en produceert neurotoxines. De besmetting gebeurt via slecht bewaard kuilvoeder en via voeder of drinkwater dat met kadavers (vnl. afkomstig van gevogelte) gecontamineerd is. Een van de voornaamste symptomen bij rundvee is verlamming met sterfte tot gevolg. Gezien er geen effectieve behandeling voorhanden is, moet alles gericht zijn op preventie. Specifiek voor drinkwater, gelden volgende aandachtspunten:
  • runderen niet laten drinken uit plassen, poelen of beken;
  • drinkbakken op de weide geregeld uitspoelen en verversen;
  • bij gebruik van hemelwater: hemelwaterput goed afdekken; dakgoten geregeld inspecteren; filters plaatsen in afvoerbuizen en geregeld hemelwaterputten reinigen.
• Salmonellose:
  • de bacterie Salmonella typhimurium kan een ernstige darmontsteking veroorzaken, vaak met sterfte tot gevolg.
  • de bacterie Salmonella dublin kan een bloedvergiftiging veroorzaken en aanleiding geven tot verwerping.

Het aantonen van coliforme kiemen bij wateronderzoek kan een indicatie zijn.

Waarom is een goede chemische kwaliteit van het gebruikte water belangrijk in de rundveehouderij?

Chemische afwijkingen kunnen enerzijds weinig maar anderzijds zeer ernstige gevolgen hebben, tot zelfs sterfte toe.

Macroscopische afwijkingen, die met het blote oog zichtbaar zijn, door teveel ijzer, door afwijkende pH of door verontreinigingen, kunnen aanleiding geven tot een slechte smaak en bijgevolg een onvoldoende wateropname. Dit kan op zijn beurt resulteren in een verminderde voederopname, vertraagde groei, urineweginfecties (bv. urolithiasis bij stierkalveren en stieren) en in ernstige gevallen zelfs tot zoutvergiftiging.

Bij rundvee moet u vooral waakzaam zijn voor:

• Nitriet en nitraat: nitriet heeft zeer nadelige gevolgen voor de dierengezondheid: aantasting van het zenuwstelsel, ademhalingsproblemen en sterfte. Onder invloed van bacteriën wordt nitraat omgezet tot nitriet. Die omzetting kan zowel in het drinkwater als in de pens plaatsvinden. Vandaar dat een overschrijding van de nitraatnorm bij het drinkwater voor rundvee een risico vormt voor de gezondheid van het rundvee.
• IJzer: ijzerrijk drinkwater aan vleeskalveren geven, kan ertoe leiden dat het kalfsvlees niet mooi wit blijft. Het hemoglobelinegehalte in het bloed van het kalf moet echter wel minstens 4,5 mmol/l bedragen.

Waarom is het belangrijk zuinig en verstandig om te gaan met water op mijn bedrijf?

Het wordt steeds moeilijker om een vergunning te krijgen voor het oppompen van grondwater. Bovendien is leidingwater vrij duur.

In de rubriek Duurzaam watergebruik – algemeen vindt u meer informatie over het belang van duurzaam watergebruik.

Hoe ga ik op mijn bedrijf verstandig om met water?

Om spaarzaam om te springen met water kunt u:

• waterbesparende maatregelen nemen;
• water op het bedrijf hergebruiken;
• alternatieven voor grondwater inzetten, zoals hemelwater en oppervlaktewater.

Een wateraudit geeft u, als veehouder, inzicht in de waterstromen en toont u de mogelijkheden voor uw bedrijf om water te besparen en alternatieve waterbronnen in te zetten.

Meer info