Korte keten
De korte keten is een duurzaam vermarktingssysteem waarbij een rechtstreekse relatie bestaat tussen de producent en de consument. Hierbij gelden als basisprincipes een beperkt aantal schakels, nabijheid van de klant, prijszeggenschap van de producent en het lokale karakter van de geteelde producten.
Er is een grote variatie aan afzetkanalen. Bekende voorbeelden zijn de hoevewinkel, groenteabonnementen en boerenmarkten. Maar ook initiatieven als voedselteams, buurderijen, zelfpluk en de rechtstreekse afzet van producenten aan winkels of restaurants vallen hieronder.
Beleid
Om korte keten te ondersteunen en stimuleren, werd een strategische visienota opgemaakt.
Strategische visienota korte keten
Sinds 14 mei 2022 is het korte ketenbeleid in Vlaanderen ingevuld door de Strategische visienota Korte Keten. Agentschap Landbouw en Zeevisserij, VLAM, ILVO, Steunpunt korte keten, Boerenbond, ABS, Groene Kring, jong ABS, Bioforum, CSA-Netwerk Vlaanderen en de Korte keten Alliantie werkten samen deze visienota uit.
De strategische visie van korte keten wordt gebald samengevat in de slogan “Korte keten: meer op en rond de tafel”. De verschillende aspecten van de strategie komen hierin aan bod: “korte keten”, “meer op de tafel” en “meer rond de tafel”. Deze werden gelinkt aan de strategische en operationele doelstellingen, een overzicht:
| Doelstelling | Korte Keten | Meer op de tafel | Meer rond de tafel |
|---|---|---|---|
| Overleg met KK actoren 'rond de tafel' | ja | nee | ja |
| -> Informatie-uitwisseling en signaalfunctie | ja | nee | ja |
| -> Afstemming met beleid op verschillende niveaus | ja | nee | ja |
| -> Facilitator voor samenwerking | ja | nee | ja |
| Professionaliseren KK-landbouwers | ja | ja | nee |
| -> Informeren en sensibiliseren van de landbouwsector | ja | ja | nee |
| -> Begeleiden, ondersteunen en opstarten van KK-landbouwers | ja | ja | ja |
| -> Traject- en conceptbegeleiding (opleiding/vorming/advies) | ja | ja | ja |
| -> Oog voor opschalen van de korte keten-verkoop | ja | ja | nee |
| Monitoren en onderzoek KK | ja | ja | nee |
| -> Foto van KK: productie en consumptie: nu en evolutie | ja | ja | nee |
| -> Bedrijfseconomische cijfers | ja | ja | ja |
| -> Hiaten in kennis wegwerken via onderzoek | ja | ja | ja |
| Meer KK 'op de tafel van de consument' | ja | nee | nee |
| -> Sensibiliseren en informeren: Recht van bij de boer (VLAM) & WKK (VVP) | ja | ja | nee |
| -> Voedselgeletterdheid verbeteren: KK als ambassadeur van de landbouw | ja | ja | ja |
| -> Ketenverkorting (ook kennismaken met KK via horeca, retail) | ja | ja | ja |
Lees meer over 'Korte keten: meer op en rond de tafel', de strategische en operationele doelstellingen en de ambities op korte termijn in de brochure Strategische visienota voor de korte keten in Vlaanderen: 'Korte keten: meer op en rond de tafel'.
In 2011 werd een eerste strategisch plan korte keten voorgesteld. Sommige van deze acties of doelstellingen zijn ondertussen achterhaald of bleken niet realistisch. De context waarin de korte keten vandaag opereert is behoorlijk geëvolueerd ten opzichte van 2011: er is een toenemende interesse van de consument naar voedsel, meer focus vanuit beleid op lokaal voedsel (cfr charter ‘voedsel verbindt boer en burger’), maar ook de impact van de corona-pandemie en klimaat- en milieu-doelstellingen en de wereldmarktprijzen namen toe. Daarom was het hoog tijd voor een nieuwe Strategische visienota voor de korte keten in Vlaanderen: 'Korte keten: meer op en rond de tafel'.
Het strategisch plan 2011: Strategisch plan voor de korte keten is nog steeds beschikbaar.
Lokale voedselstrategieën
Een voedselstrategie is een proces waarbij wordt nagedacht over hoe het voedselsysteem kan veranderd worden en wat er kan gedaan worden om die verandering te realiseren. Het zet ‘voedselproductie en –consumptie’ op de agenda, bouwt verder op bestaande initiatieven en zoekt meerwaarde door verschillende groepen bij elkaar te brengen.
Een lokale voedselstrategie neemt alle activiteiten in beschouwing die in en in de nabije omgeving van een bepaalde plaats gebeuren, die vorm krijgen in wisselwerking met de lokale condities en die voedsel (en andere producten) produceren, verwerken en distribueren voor de lokale markt.
Ook Vlaanderen erkent sinds 2016 de regierol van de lokale besturen en gaf de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) een regierol om de lokale besturen bij het voeren en uitwerken van een lokale voedselstrategie te ondersteunen.
In september 2022 stelde de VSSG het resultaat voor van drie jaar werken voor en door lokale besturen rond lokale en circulaire voedselsystemen Het kreeg de gepaste naam “Het kookboek voor lokale besturen "De lokale honger stillen"”. Het bevat heel wat lessen en goede voorbeelden voor lokale besturen om aan de slag te gaan met een werking rond lokale voeding en circulaire voedselsystemen.
Organisaties die werken rond korte keten en lokale voedselstrategieën
Agentschap Landbouw en Zeevisserij
Naast de coördinerende rol in de strategische stuurgroep korte keten, gebeurt vanuit het Agentschap Landbouw en Zeevisserij ook gegevensverzameling rond korte keten. Zo werd in augustus 2022 een studie gepubliceerd rond de bedrijfseconomische cijfers van korte keten bedrijven op basis boekhoudingen van korteketenbedrijven binnen het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN), dat beheerd wordt door het Agentschap Landbouw en Zeevisserij. Het agentschap staat daarnaast ook in voor een aantal subsidies rond vorming en investering waar ook aandacht voor korte keten is.
ILVO
Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), wetenschappelijk onderzoekscentrum van de Vlaamse overheid dat verschillende landbouwkundige thema’s onderzoekt. Ook rond korte keten wordt er heel wat onderzoek gedaan: economisch ivm korte keten als verdienmodel; technisch via ondersteuning bij de verwerking van hoeveproducten door de food pilot en sociaal via zijn rol als initiator en moderator bij verschillende projecten rond samenwerking en netwerking met heel diverse actoren.
Meer info: Korte keten-landbouw als verdienmodel - ILVO Vlaanderen
Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing vzw (VLAM)
Het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) is een vzw die de afzet, de toegevoegde waarde, de consumptie en het imago van producten en diensten van de Vlaamse landbouw, tuinbouw, visserij en agroalimentaire sector bevordert in binnen- en buitenland. VLAM zet de Belg aan om te kiezen voor lokale producten.
Meer info: www.rechtvanbijdeboer.be
Steunpunt Korte Keten
Het Steunpunt Korte Keten is een organisatie in Vlaanderen die land- en tuinbouwers ondersteunt bij de uitbouw van hun korte keten activiteit op hun bedrijf.
De werking van het Steunpunt Korte Keten wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid en is gebaseerd op vijf pijlers:
- Adviseren
- Opleidingen organiseren
- Samenwerkingen ondersteunen
- Informeren
- Belangen verdedigen
Meer info: Steunpunt Korte Keten
Korte Keten Alliantie
Dit is een collectief van korte keten initiatieven in Vlaanderen met name Voedselteams, Linked.Farm, Boeren & Buren, Lokaal, CSA-netwerk en Wervel. Deze organisaties brengen korte keten producten via verschillende platformen tot bij de consument.
Meer info: Boeren & Buren; Voedselteams - Lekker eten van dichtbij |; Linked.Farm - Gezonder, eerlijker & duurzamer eten
VVSG - Lokale Voedselstrategie
Binnen de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten werkt één adviseur rond het thema lokale voedselstrategieën. VVSG brengt lokale besturen samen rond het thema voedsel en organiseert verschillende lerende netwerken of voedseldagen rond lokale voedselstrategie, ruimte voor voedsel, gezonde & duurzame voeding, voedselverspilling, duurzame aanbestedingen, kortere ketens.
Meer info: Lokale Voedselstrategie
Provincies
De Vlaamse provincies voeren al decennialang een landbouwbeleid. De provinciebesturen staan als streekbestuur zeer dicht bij de land en tuinbouwsector.
- Zij worden onder meer via hun praktijkcentra, direct en snel geconfronteerd met de gevolgen van de vele ontwikkelingen binnen de sector en spelen daar op in op basis van de resultaten van het praktijkonderzoek.
- Als streekbestuur kunnen de provincies inspelen op de verschillende vormen van landbouwproductie, een taak die ze via de praktijkcentra maximaal willen vervullen.
- Daarnaast bevorderen de provincies de landbouwverbreding (landbouw – toerisme) en landbouweducatie.
- Via het voeren van een streekgericht landbouwbeleid doen de provincies evenzeer aan landbouweducatie.
- Binnen de adviserende rol die de provinciale landbouwdiensten uitoefenen bij diverse ruimtelijke planningsprocessen tracht het provinciebestuur een leefbare en duurzame landbouw te stimuleren.
Meer info: Vlaamse provincies
Beleid met een link naar Korte keten
Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling 2014-2020
Binnen het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling 2014-2020 zijn er verschillende mogelijkheden voor lokale voedselstrategieën / korte keten.
- Vlaams programma voor plattelandsontwikkeling 2014-2020 PDPO III
- VLIF (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds) steunmaatregelen
- LEADER (Liaison entre actions de développement de l’économie rurale)
- Plattelandsontwikkeling door samenwerking met de stedelijke omgeving (VLM)
- Versterken omgevingskwaliteit en vitaliteit van het platteland (VLM)
- Vlaams Ruraal Netwerk
Europees Beleid
Strikt genomen is er geen apart Europees beleid hierrond. Er is wel regelgeving van kracht voor streekproducten (Europese kwaliteitssystemen).
Meer informatie
Korteketenbedrijven in Vlaanderen: hoe zien ze eruit? (2023)
Contact
Koning Albert II-laan 15, bus 360
1210 Brussel
België