Transitie Programmatische aanpak stikstof (PAS)

Beslist beleid: stikstofakkoord

Op 10 maart 2023 kwam de Vlaamse Regering tot een akkoord over het Vlaamse stikstofplan. Deze beslissing heeft veel impact op de economische sector veehouderij. 

Er is een transitiemanager aangesteld bij het Departement Landbouw en Visserij. Zijn opdracht is: 

• veehouders correct informeren over het beslist beleid en de gevolgen voor de sector;
• veehouders sectorbreed ondersteunen bij het maken van toekomstplannen om zich aan te passen en bij het zoeken naar aanvullend inkomen op, naast of in plaats van een veehouderijactiviteit. 

De mogelijkheden van financiële steun via het flankerend beleid zullen zeker verspreid worden. 

Onderaan op deze pagina vindt u de contactgegevens van de transitiemanager. 

De informatie op deze pagina wordt regelmatig aangevuld - de data van de aanpassing wordt steeds meegegeven. 

Meer informatie vindt u bij Departement Omgeving: Stikstof in Vlaanderen.

Meer in detail (versie 6/4/2023)

1. Voor veehouderijen heeft de natuur rond de onderneming, soms een grote impact op de ondernemerstoekomst. Denk nu al na hoe u deze transitie kunt aanpakken. Centraal hierbij staat de berekening van de correcte impactscore. Advies van een deskundige wordt aangeraden. Hiervoor contacteert u best stikstof@vlaanderen.be. (zie ook verder op deze pagina)

2. Voor vijf gebieden wordt maatwerk gevraagd.

Voor elk van de vijf SBZ-H waar de 2030-doelstelling niet gehaald wordt met het G8-scenario, zijn bijkomende maatregelen vereist. De PAS voorziet een maatregelenpakket op maat van de gebiedsspecifieke toestand. Voor vier van de maatwerkgebieden wordt tijdens de programmaperiode tot 2030 geen bijkomende lokale emissiereducties opgelegd. In deze vier gebieden omvat het maatwerk een combinatie van ruimtelijk toewijzen van natuurdoelen en het uitvoeren van inrichtings- en herstelmaatregelen. Er wordt voorzien in het nodig flankerend beleid voor landbouwers die hiervan nadeel ondervinden zoals de hydrologische ingrepen, het herstel in waterhuishouding, natuur- en inrichtingswerken, enz. Het gaat om:

• Kalmthoutse Heide / habitat 3130
• De Maten / habitat 3130
• Mechelse Heide / habitat 3110, 3130, 7110
• Voerstreek / habitat 6230

Het vijfde maatwerkgebied is het Turnhouts Vennengebied / habitat 3110 en 3130

Voor het vijfde maatwerkgebied zijn extra maatregelen vereist zowel op vlak van emissiereductie, als het toewijzen van natuurdoelen en ingrepen voor abiotisch herstel. Hiervoor wordt een ontwikkelingsplan opgesteld die de intendant zal uitwerken, samen met de actoren op het terrein. Binnen de twee jaar wil de Vlaamse Regering komen tot een definitief ontwikkelingsplan.

3. Hebt u een impactscore van >50%, dan behoort uw bedrijf mogelijk bij de ‘piekbelasters’. Vlaamse Landmaatschappij (VLM) zal u hierover informeren. 

4. Hebt u een impactscore hoger dan 5%, maar onder 50%, dan behoort u tot de oranje bedrijven. Er wordt een éénmalige oproep gelanceerd in 2023, waar een regeling vrijwillige bedrijfsstopzetting zal worden opengezet. De bedrijven zullen er gerangschikt worden in functie van de impactscore waarbij de bedrijven met de hoogste impact het eerst geselecteerd worden.

5. Andere uitzonderingen

• Kleinschalige bedrijven met een jaaremissie van < 500 kg ammoniak én een impactscore < 0.025% worden vrijgesteld van de verplichte generieke maatregelen.
• Biologische bedrijven met een impactscore tussen de 0.025% en 1% worden vrijgesteld van de verplichte generieke maatregelen, maar dienen wel de maatregelen van de PAS-lijst voor de specifieke sector te nemen.
• Voor andere diercategorieën dan runderen, pluimvee en varkens wordt nog een PAS-lijst van maatregelen opgesteld, die dan wel de standaardpraktijk bij managementkeuzes en/of bouw toegepast dienen te worden. 

6. Welke generieke maatregelen moet u nemen?

• Varkens en pluimveehouders
  Stallen die niet AEA-erkend zijn, moeten een reductie van 60% realiseren ten laatste tegen 2030. Zonder aanpassing is wel een tijdelijke vergunning mogelijk tot 2030.
  Meer informatie over AEA-systemen vindt u op de website van VLM.
   
• Rundveehouders
  • Bedrijfsdoelstellingen:
    • Elk rundveebedrijf moet een maatregel uit de PAS-lijst met een minimaal rendement van 5% nemen. Deze inspanning moet gerealiseerd zijn ten laatste tegen eind 2025. 
      Een tijdelijke vergunning kan aangevraagd worden tot 2026 indien geen extra reducties worden gerealiseerd.
      Voor een vergunning na 2030 moet het bedrijf maatregelen nemen van 15% voor melkvee en vleesvee en 20% voor mestkalveren.
    • Emissiereductiemaatregelen, die een bedrijf al neemt, worden in mindering gebracht bij het realiseren van deze emissiereducties.
  • Sectordoelstellingen
    Bovenop alle doelstellingen, die de individuele bedrijven moeten realiseren, zijn er ook nog sectordoelstellingen.
    De deelsectoren melkvee en vleesvee moeten beide een reductie van 15% realiseren ten opzichte van het referentiejaar 2015. De mestkalversector dient een reductie van 20% te halen ten opzichte van het referentiejaar.
    Begin 2026 moet de rundveesector halfweg zijn. Indien dit niet het geval is zullen de bedrijven binnen de desbetreffende deelsector de restinspanning moeten leveren via een daling in dierenaantal op deelsectorniveau en dit op basis van een (vrijwillige) opkoopregeling van actieve NER’s. 

7. Varkenshouders met een impactscore hoger dan 0,5% kunnen tot en met 17 mei 2023 bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) een stopzettingsvergoeding en/of slooppremie aanvragen. U vindt alle informatie bij VLM: Vrijwillige stopzettingsregeling voor varkensstallen.

Regelgeving

De definitieve Programmatische Aanpak Stikstof kan u terugvinden op de website van Departement Omgeving. Alle onderdelen van de programmatische aanpak stikstof zullen via een decreet verankerd worden.

Ook bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en Departement Omgeving komt nieuwe informatie steeds publiek op de website. Hou die dus zeker ook in het oog.

Mogelijke acties/voorbereidingen (versie 30/05/2022)

De gevolgen voor uw onderneming kunnen groot zijn. Wacht niet tot het najaar maar denk nu al aan hoe u deze transitie kunt aanpakken. 

1. Bereid u voor – berekening de impactscore van uw bedrijf

De berekening van de impactscore van uw bedrijf is niet eenvoudig. Bereid u goed voor:

• Neem er de Afspraken (richtlijnen) ivm inputparameters bij gebruik van IMPACT en IMPACTSCORETOOL inzake landbouwdossiers bij om de ventilatieopeningen, temperatuur en debieten van de ventilatoren te berekenen;
• Bekijk zeker het instructiefilmpje; 
• Print een luchtfoto van uw bedrijf via geoloket landbouw; 
• Maak een tabel en beschrijf de waarnemingen; 
• Noteer op de luchttfoto bij iedere gebouw een nummer of letter. Noteer per stal het type stal (AEA of anders), het type luchtwasser (indien van toepassing, de toegepaste PAS-maatregel. 
• Kijk in het plan dat bij uw omgevingsvergunning hoort, hoeveel dieren per diercategorie er per stal zijn vergund. 
• Nummer per stal de emissiepunten: ventilatoren, schouwen, luchtwassers. Beschrijf per emissiepunt de karakteristieken: richting, hoogte, diameter uitlaat, … In de impactscore-tool kunt u de exacte plaats van elk emissiepunt aanklikken.

Een goede voorbereiding helpt u dus bij het invullen van de impacttool. 

Probeer waar mogelijk ook enkele milieuinvesteringen te simuleren: welke maatregelen zijn mogelijk en met welk effect? Houd er ook rekening mee dat de toepassing van de PAS-maatregelen strikte voorwaarden met zich meebrengt. Kijk goed na of de PAS-maatregel nog in alle details (bv. leeftijd dieren, …) correct wordt toegepast. Soms is er bijvoorbeeld iets verschoven in de huisvesting van de diercategorieën. Bekijk ook dit goed, om boetes te vermijden. Check tegelijkertijd met je milieudeskundige of een eventuele aanpassing aan de omgevingsvergunning nodig is/zou zijn bij veranderingen. 

Bewaar de uitslag van uw impactscore. Noteer de datum en de deskundigen die hierbij hebben ondersteund. Dit is een momentopname, maar kan helpen om huidige ondernemingsbeslissingen te verantwoorden in de toekomst. Het kan u ook helpen om het gesprek met uw bank aan te gaan. Tegelijkertijd geeft het u een duidelijke situatieschets voor verdere beslissingen eens de uitvoeringsbesluiten van PAS (verwacht: najaar 2022) zijn vastgelegd. 

2. Wat als u stopzetting overweegt? 

Veehouders kunnen overwegen om de veehouderij deels of volledig te stoppen, zodat er geen stikstofdepositiemeer is op de nabijgelegen natuur. In een aantal gevallen worden veehouders hier mogelijk decretaal toe verplicht.

Bij zo’n stopzetting zijn er twee mogelijkheden – u kunt deze nu al onderzoeken. Vermits deze voorstudie heel wat tijd kost, kunt u hier al best aan beginnen. De mogelijkheden zijn: 

Stopzetting en sloop van de gebouwen

Wie overweegt om beroep te doen op de sloopsubsidie voor gebouwen, maakt best een voorstudie. De kost van een sloop omvat, naast de sloop zelf, ook het sloopprotocol zoals beschreven door OVAM. Weinig veehouders zullen deze bijkomende administratie zelf kunnen uitvoeren. Door tijdig contact op nemen met deskundigen kunt u beter inschatten wat de begeleiding in het sloopprotocol kost en hoeveel tijd dit in beslag zal nemen. Het is pas na alle laatste bewijzen van uitvoering, dat de uitbetaling zal ingepland worden. 

Herbestemming van de gebouwen

Wanneer u beroep wilt doen op het flankerend beleid om het bestemmingsrecht veehouderij in de gebouwen af te geven, dan moet de omgevingsvergunning aangepast worden en moeten de nieuwe bestemmingen hierin beschreven worden. Zolang de gebouwen gebruikt worden voor strikte landbouwactiviteiten als akkerbouw of vollegrondsgroenten, is dit vlot te regelen. Zodra er andere bestemmingen worden gepland in die gebouwen, dan is een voor-advies met de gemeentelijke omgevingsambtenaar aangewezen. 

Die gemeentelijke of bovengemeentelijke omgevingsambtenaar kan inschatten welke overheidsdiensten advies moeten verlenen én kan uit eigen ervaring meedenken over wat haalbaar is. Bij iedere situatie wordt immers ingeschat of uw nieuwe bestemming een aanvaardbare belasting is voor de blijvende land- en tuinbouwbedrijven, natuur of andere bestemmingsbepalende actoren. 

Voor de meeste herberstemmingen schakel je best een ervaren milieudeskundige om eventueel bovengemeentelijke adviesdiensten te consulteren. 

Zodra u in overleg een haalbare herbestemming hebt gevonden, kunt u dit bekrachtigen via een principeverzoek bij de vergunningverlenende overheid. Op die manier heeft u meer zekerheid dat de kosten voor het aanvragen van een herbestemming kunnen gevalideerd worden. 

Hou steeds rekening met de duurtijd van zo’n transitie (+ 1 jaar), denk maar aan:

• wat betekent dit juridisch (exploitant – eigenaar / (familiale) mede-eigenaar);
• de voorbespreking en verkenning met de omgevingsambtenaren;
• bekrachtiging via een principeverzoek (beschrijving van voorwaarden) bij de beslissende overheid; 
• procedure (opmaak, indiening, adviezen, beslissing, eventueel openbaar onderzoek/aanplakking) herbestemming of omgevingsvergunning zelf; 
• controle op de herbestemming; 
• uitbetaling (betalingstermijn moet nog bepaald worden); 
• maar ook: wat wilt / kunt u zelf voor de rest van uw carrière doen? 

Onderschat de doorlooptijd dus niet. Denkt u hierover na, neem dan best zo snel mogelijk al contact met deskundigen. Als uw stopzetting echt doorgaat, bespreekt u dit ook zeker met uw boekhouder. Het verschil tussen moment van stopzetting en de uiteindelijke uitbetaling stopzettingsvergoeding vereist in veel gevallen een persoonlijke kasplanning of strategie om dit financieel te overbruggen. 

Eventuele financiële gevolgen 

De Programmatische Aanpak Stikstof heeft een grote invloed op het vermogen en het inkomen van veehouders. Bij uitbreiding van de nulbemesting heeft de natuur ook impact op het inkomen van plantaardige sectoren (akkerbouw, vollegrondsteelt, fruitteelt).

De openbare procedure loopt momenteel nog, maar toch maakt u best al een afspraak met uw boekhouder om de situatie uit te klaren. Zijn/haar analyse kan u rust en duidelijkheid brengen. Bekijk samen waar u als ondernemer staat: 

• Wat is de balans van het bedrijf? Hoeveel (roerend en onroerend) vermogen zit er in het bedrijf en hoeveel vreemd vermogen had u nodig om dit te realiseren? Voor de waardebepaling van het onroerend vermogen kunt u beroep doen op gespecialiseerde vastgoeddeskundigen die dit in verslag zetten. De meeste landbouwgespecialiseerde banken besteden dit ook uit aan deze vastgoeddeskundigen. Uw bankier kan hun coördinaten doorgeven. Voor de beschrijving van het vreemd vermogen maakt u best een oplijsting van alle lopende bankschulden en leveranciersschulden. 
• Wat is uw huidig inkomen op uw bedrijf? Uw persoonlijke boekhouder kent uw bedrijf. Aan de hand van uw btw-aangifte en bedrijfseconomische boekhouding kan hij uw actuele inkomen uit arbeid en eigen vermogen uitrekenen. 
• Wat kan de impact van de transitie zijn op uw toekomstig vermogen en inkomen? Bekijk welke nieuwe mogelijkheden er eventueel zijn voor uw bedrijf (zie hoger). Overweeg ook de mogelijkheden om inkomen te verwerven naast het bedrijf of in de plaats van het bedrijf. Soms is dat noodzakelijk. 

Een overzicht van de stand van zaken en toekomstmogelijkheden geeft u duidelijkheid en rust. Prognoses kunnen hier helpen om te checken welke mogelijkheden kansrijk zijn en welke richtingen u geen kans op succes bieden. 

Denk ook aan uw welbevinden en sociale gevolgen 

Zolang de definitieve juridische regeling rond PAS niet rond is, blijft er onduidelijkheid over de gevolgen. Dit heeft natuurlijk impact op de bedrijfsleider en gezinsleden. Om ondernemers en gezinnen die hiermee te kampen hebben te ondersteunen, wijzen we op de discrete dienstverlening van vzw Boeren op een Kruispunt. Want (tijdig) hulp vragen hoort ook bij ondernemerschap. 

Boeren op een Kruispunt is 7 op 7, 24u op 24u, gratis te contacteren voor persoonlijke hulp. De ervaren medewerkers luisterne naar uw zorgen en komen gratis bij u thuis langs. Zij denken mee hoe u problemen op korte of lange termijn kunt aanpakken. Op de website van Boeren op een Kruispunt vindt u ook al heel wat informatie. U kan hen gratis bellen via het telefoonnummer 0800 99 138: 7 dagen op 7, 24 uur op 24

Meer informatie

Contactgegevens Vlaamse Landmaatschappij (VLM): stikstof@vlaanderen.be