Energie en klimaat

Klimaatadaptatie: omgaan met een veranderend klimaat

Op deze pagina:

Wat is klimaatadaptatie?

Klimaatverandering laat zich de laatste decennia reeds duidelijk voelen, ook in Vlaanderen met een stijging van de zeespiegel, hogere (gemiddelde) temperatuur met hogere kans op hittegolven, langere periodes van droogte (in de zomer), meer (winterse) neerslag en verhoogde kans op hevig onweer.

Het is dus duidelijk dat we ons als maatschappij moeten aanpassen aan de huidige en de te verwachten gevolgen van de klimaatverandering. Dit noemen we klimaatadaptatie.

Om in Vlaanderen werk te maken van klimaatadaptatie, keurde de Vlaamse regering het Vlaams Adaptatieplan  goed. Het Vlaams Adaptatieplan heeft tot doel een beeld te krijgen van hoe kwetsbaar Vlaanderen is voor klimaatverandering, de weerbaarheid van Vlaanderen tegen de gevolgen van klimaatverandering te verhogen en ons zo goed mogelijk aan te passen aan de te verwachten effecten.

Met welke uitdagingen wordt de Vlaamse landbouw en visserij geconfronteerd?

De gevolgen van klimaatverandering laten zich het eerste voelen bij de landbouw- en visserijsector, gezien deze dag in dag uit bezig is met biologische processen en sterk afhankelijk is van de klimatologische omstandigheden.

Er zijn verschillende uitgagingen waar de landbouw- en visserijsector mee te kampen krijgt en zal krijgen:

  • Langere periodes van droogte zetten gewasproductie en drinkwatervoorziening onder druk
  • Hitte laat zich voelen op het veld, maar ook op de wei en in de stal. 
  • Periodes van zware neerslag en intense onweders kunnen zorgen voor overstroming en erosie, en zo ook de veldwerkzaamheden bemoeilijken. Ook voor vissers is de veiligheid aan boord belangrijk.
  • Groeiseizoenen kunnen verschuiven. Hierdoor kan het zijn dat de levencycli van bestuivers en planten elkaar beginnen mislopen.
  • Nieuwe ziekten en plagen (voor zowel plant als dier) 
  • Verzilting en verwoestijning zetten een goede bodemvruchtbaarheid onder druk.
  • Vismigratie en veranderingen in visbestanden kunnen de visserijsector onder druk zetten.
  • …

Gelukkig staat de onderzoeks- en praktijkwereld ook niet stil, en worden ook verschillende oplossingsrichtingen bekeken. Zo helpt werken aan een goede bodemgezondheid, bijvoorbeeld door het verlichten van bodemverdichting en een extra opslag van organische koolstof, om mee de waterhuishouding in stand te houden (sponswerking) en kan dit de gevolgen van droogte milderen of erosie voorkomen. Passieve of actieve verkoeling in de stal kan bijvoorbeeld helpen om hittestress bij vee te verlagen.

Naast impact en maatregelen op niveau van het landbouwbedrijf, heeft de landbouw ook een rol te spelen in het klimaatrobuust maken van de heel maatschappij. Zo zorgen natuurlijke elementen bijvoorbeeld voor verkoeling, en kunnen weiden ingezet worden als tijdelijk retentiegebied. Indien een landbouwer hier correct voor vergoed wordt, kan dit bijdragen tot een mooi verdienmodel.

Welke ondersteuning kan ik als landbouwer krijgen?

In kader van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid voor de periode 2023 – 2027 zijn er verschillende maatregelen die praktijken en teelten met nut voor klimaatadaptatie ondersteunen.

Meer info is te vinden op de webpagina Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 2023 - 2027 (perceelsgebonden steun)

Ook via VLIF-steun kan ondersteuning aangevraagd worden voor bijvoorbeeld investeringen voor een efficiënter watergebruik of voor de aanleg van bijvoorbeeld kleine landschapselementen.

Ook via demonstratieprojecten wordt aandacht besteed aan klimaatadaptatie. De oproep voor 2023 gaat over “klimaatrobuuste land – en tuinbouw.”  

Stakeholdertraject Landbouw Adaptatie-Actieprogramma 2030

Ondanks dat klimaatadaptatie reeds aandacht krijgt in onderzoek en de instrumenten van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, is het duidelijk dat de nodige inspanningen om tot een klimaatrobuuste landbouw te komen nog zeer groot zijn.

Om vanuit het beleid de Vlaamse landbouwsector hier ten volle in te kunnen ondersteunen, startte op 29/6/2023 een stakeholdertraject voor de opmaak van een Landbouw Adaptatie-actieprogramma 2030. Hiervoor zullen in september vier webinars georganiseerd worden, gevolgd door verschillende thematische werksessies. De webinars zullen later via deze pagina te bekijken zijn.

Het doel van dit traject is om te capteren (1) welke noden op vlak van klimaatadaptatie er zijn in de brede landbouwsector (kennis, instrumenten, financiële,…)? (2) Welke bedreigingen en kansen de brede landbouwsector ziet op gebied van klimaatadaptatie? Welke praktijken gestimuleerd dienen te worden? (3) Welke drempels en hefbomen zijn er voor de implementatie van klimaatadaptatie maatregelen? (4) Welke verwachtingen zijn er vanuit de sector naar structurele opvolging van het actieprogramma en de thematiek adaptatie?

Deze input en werksessies moeten leiden tot een gedragen en onderbouwd Landbouw Adaptatie-Actieprogramma dat najaar 2024 gelanceerd zal worden. De exacte data zullen later op deze webpagina gecommuniceerd worden.

Wil jij ook mee werken aan het adaptatie-actieprogramma? Schrijf je dan zeker in voor de werksessies die hieronder verder besproken worden. Bij de organisatie van de werksessies streven we naar een representatieve en evenwichtig verdeelde groep. Deelnemers worden tijdig uitgenodigd.

Het stakeholdertraject Landbouw Adaptatie-Actieprogramma werd op 29/6/2023 voorgesteld op de toekomstdialoog klimaatadaptatie van de SALV (Strategische Adviesraad Landbouw en Visserij). Tijdens deze dialoog werd ook het advies van de SALV omtrent het Vlaams Adaptatieplan en het Adaptatie-Actieprogramma landbouw voorgesteld.

De opname is te bekijken op SALV toekomstdialoog: klimaatadaptatie | SALV. Op de pagina Advies Klimaatadaptatieplan 2030 | SALV zijn eveneens de adviezen terug te vinden.

Webinarreeks ‘Klimaatadaptatie in de Landbouw'

Als smaakmaker voor het traject naar een Landbouw Adaptatie-Actieprogramma 2030 wordt een vierdelige webinarreeks georganiseerd. In deze reeks geven onderzoekers een inkijk in de uitdagingen waar we voor staan, welke oplossingen er zijn en welke vragen we nog hebben. 

De webinars werden opgenomen en kan u hier bekijken:

Werksessies 'Klimaatadaptatie in de Landbouw'

In navolging op de webinars worden er vijf werksessies georganiseerd. Met deze werksessies willen we in beeld brengen welke problematieken er precies spelen in de landbouwsector, ten gevolge van de klimaatverandering. Om vervolgens na te gaan welke oplossingen er zijn om deze problematieken aan te pakken en wat we als departement en als sector kunnen doen om de landbouwer te ondersteunen in het aanpassen aan de nieuwe klimaatomstandigheden. Zo willen we ook onderzoeken welke rol iedere stakeholder kan opnemen bij het verhogen van de weerbaarheid van de landbouwsector.

Na afloop van iedere werksessie is er ook tijd voorzien om informeel te connecteren en te netwerken met sectorgenoten, met een begeleidend hapje en een drankje/broodjeslunch.

Na de eerste – algemene – werksessie, voorzien we aanvullend een geleid bezoek aan het nabijgelegen Houthulst, een van de meest getroffen gemeenten in de recente overstromingen van de Westhoek. Er wordt vervoer naar de locatie voorzien in functie van het aantal deelnemers. 

Wanneer vinden de werksessies plaats? In totaal organiseren we vijf werksessies. We beginnen met een algemene werksessie om sectoroverschrijdende informatie te verzamelen. Daarin bekijken we de prioritaire thema’s over de verschillende sectoren heen, identificeren we de grootste knelpunten en kansen en blikken we vooruit naar een klimaatadaptieve landbouw in 2030. Deze werksessie vindt plaats in Poperinge, waar de gevolgen van de klimaatveranderingen duidelijk zichtbaar zijn met de recente wateroverlast. Vervolgens organiseren we vier thematische werksessies om specifieke knelpunten, verwachtingen en mogelijke oplossingen per thema te capteren.

Overzicht werksessies
Werksessie Wanneer Uur Waar
Algemene werksessie 16/01/2024 9:30 - 13:00 AVOWEST (Schipvaartweg 10, 8970 Poperinge)
Werksessie Bodem 26/01/2024 9:30 - 12:30 Ons Dagelijks Groen (Kammenkouterstraat 80, 9310 Aalst)
Werksessie Dierlijke productie 01/02/2024 9:30 - 12:30 Evap Proefbedrijf Pluimveehouderij (Poiel 77, 2440 Geel)
Werksessie Water 01/02/2024 14:00 - 17:00 Evap Proefbedrijf Pluimveehouderij (Poiel 77, 2440 Geel)
Werksessie Plantaardige productie 23/02/2024 13:00 - 16:00  Ons Dagelijks Groen (Kammenkouterstraat 80, 9310 Aalst)

Nuttige websites

Vragen of info?

Neem gerust contact op met klimaatadaptatie@lv.vlaanderen.be 

Delen: